In oktober 1965 gingen mijn ouders, toen 29 en 30 jaar oud, Kees ten Holt (1935 - 1990) en Ursula Roth (1934 - 1981) uit elkaar. Mijn moeder nam mij (5 jaar oud) mee naar Israel, om zich met mij in de nieuwe heilstaat te vestigen in kibboets Lahav in de Negev. Mijn ouders schreven elkaar dagelijks, en al snel werd duidelijk dat ze moeilijk zonder elkaar konden. De volledige correspondentie (in ca. zeventig brieven) is bewaard gebleven.
(afl. 21)
Amsterdam, zaterdag 13 november 1965, Kees
LIEVE KLAAS,
TOEN IK ZONET OP MIJN STOEL WOU GAAN ZITTEN OM JOU EEN BRIEF TE SCHRIJVEN ZAG IK DAAR DE TWEE POEZEN, DIE ANDERS ALTIJD VECHTEN HEEL LIEF NAAST ELKAAR LIGGEN. IK HEB ER TOEN GAUW EEN TEKENING VAN GEMAAKT VOOR JOU. DE KLEINE MARIE IS EIGENLIJK AL NIET ECHT KLEIN MEER. JIJ ZAL OOK WEL WEER EEN STUK GROTER ZIJN GEWORDEN. VRAAG EENS AAN MAMMIE OF ZE JE WIL METEN. DAN MOET JE ME SCHRIJVEN HOE LANG JE NU BENT. IK WAS VRESELIJK BLIJ MET AL JE MOOIE TEKENINGEN. DE MOOISTE HEB IK OPGEHANGEN BIJ MIJN BED. IK HOOP DAT MIJN PAKJE NU GAUW AANKOMT. DAARIN ZIT WAT LEKKERS VOOR JOU EN OOK EEN BOEK. IK ZAL JE GAUW WEER SCHRIJVEN.
1000 KUSJES VAN PAPPIE.
Zondag 14 november 1965,
lieve Ursula,
Ik lig in bed, het is kwart over elf. In het kastje aan het hoofdeind van m’n bed ligt alles dat ik nodig heb. Cigaretten, lucifers, asbak, fles sherry, glas, paar boeken, foto van Klaas plus tekeningen. Brouwer (buurman, KtH) belde gistermiddag aan: ‘want a bottle of sherry neighbour?’ ‘Wat zeg je?’ ‘Here is a bottle of sherry for good neighbourliness.’ ‘Oh zeg fijn dank je wel.’ Nu lig ik dus in bed en drink sherry. Ik had geen zin om te lezen. I am not happy. En jij? Hoe laat is het nu bij jou? Tien voor half een. Slaap je al, en Klaas? Sinds je weg bent heb ik niet meer goed geslapen. Ik slaap moeilijk in en word meestal om vier of vijf uur ’s ochtends wakker en dan slaap ik ook niet meer. De tekenen hiervan zijn onder m’n ogen te zien. Ik zie er niet erg goed uit, maar wel interessant, denk ik. Ik weet het niet, want ik zie niet veel mensen, behalve Jan.
Cocky is niet zwanger. Vanmiddag heb ik een brief en een tekening gemaakt voor Klaas. Morgen gaat hij per expresse naar het beloofde land. Ik hoop dat er morgen post is van je. Ik vind het naar dat de post er zo lang over doet.
Daniëlle is terug uit Spanje. Micha is vertrokken. Ze is erg ongelukkig en huilerig. Ze heeft hier vanavond gegeten. Ik, als ongelukkige, verlatene, zit haar te vertellen dat ze moet proberen niet al te ongelukkig te zijn en wat er nog allemaal voor moois is op de wereld. Een oude vrouw zei laatst: ‘naarmate je ouder wordt, ga je meer van dieren houden, en tenslotte houd je eigenlijk alleen nog maar van planten.’ Als ik zestig ben, ga ik met een mooie anemoon naar bed.
Ik neem nog een slokje sherry, op jouw gezondheid en die van de mooie, kleine Klaas. Ik kijk vaak naar zijn foto. Ik heb vanavond alle planten water gegeven. Wat moet ik met de geraniums doen? Moeten die in de winter water hebben? Ik heb ze in de kamer gehaald. Het is hier net de hortus, erg mooi, alleen ben ik nog geen zestig.
Het huis is trouwens erg mooi geworden. Heb je m’n tekeningen gekregen? Kan je daar iets op zien? Liefje, ik heb het zo druk dat ik nauwelijks tijd heb om na te denken, en dat is misschien wel goed. Als ik werk, ben ik niet ongelukkig. Ik moet wat slaappillen halen bij de dokter, want ik word zo langzamerhand erg moe. Michel Lachman heeft verteld dat hij ons naar Schiphol heeft gebracht en dat ik daar door mijn tranen geen woord kon uitbrengen, begrijp jij iets van mensen?
Charles Thors (als goochelaar bekend onder de naam Thoraldo, zoon van de nieuwslezer Frits Thors, KtH) kwam hier laatst zonder bellen binnen. Hij deed erg meewarig, vroeg of ik je trouw was en nodigde me vervolgens uit, zonder een antwoord af te wachten, voor een ‘vies feestje’ met verpleegsters en verkoopsters en zo, begrijp jij iets van mensen?
Liefje, er zit nog een bodempje sherry in de fles, ik ga dit nu, wederom denkend aan jullie, opdrinken. Jullie slapen nu, bij jou is het nu kwart voor een, en jullie zijn je er in de verste verte niet van bewust dat ik hier nu in bed lig, denkend aan jullie. Ik wacht met het versturen van deze brief even af of er post is van jullie. Ik zal deze brief ook per expresse versturen. Let eens op hoe lang hij er dan over doet en schrijf het me. Lieverdjes, slaap rustig en goed en veel sterkte. Als ik je schrijf heb ik toch het gevoel dat ik een beetje met je praat, dag liefje.
maandag 15 november 1965
Vanmorgen de buschauffeurs, vanmiddag tot half vijf vergadering in Osdorp. Ik krijg iets van die vergaderingen. Nu is het weer achter de rug, maar m’n middag is weg. Het is nu half zes. Ik zit aan tafel onder het groene lampje. Er was vandaag geen post uit Israël. Als er morgen weer geen post is, kan je rekenen op een boze brief. Ik wil weten hoe het gaat met jullie. Door je brieven voel ik me minder alleen. Jij hebt het misschien moeilijker dan ik, nieuwe omgeving, aanpassing, taalbarrière etc. maar jij hebt het je zelf op de hals gehaald. Ik zou er veel voor voelen als jullie terugkwamen naar Holland. Dat schrijf ik je nu, want zo voel ik het nu. Veel beter voor Klaas (en voor jou) en prettiger voor mij. Ik mis mijn zoon erg. Tussen de middag heb ik Deborah naar school gebracht. Maar half prettig. Deborah is erg lief maar tegelijkertijd onmogelijk. Ook daar ontbreekt rust en harmonie. Klaas zal het moeilijk krijgen. Wie zijn wij dat wij kinderen mogen opvoeden? We zijn zelf nog onvolwassen en halfkinderen, niet alleen ik, jij ook. Op z’n dertigste zou een mens moeten weten wat hij wil. Maar al weet je min of meer wat je wilt, de ander hoeft er nog niet zo over te denken. Ik wil getrouwd zijn, in rust en vrede. Ik wil naar bed met de vrouw met wie ik getrouwd ben, en niet met die en die en die. Je moet een zekere mate van orde in je leven brengen, voor het te laat is en je geen weg meer weet uit de chaos die er sowieso al is, en die je bovendien nog verergert door niet een zekere mate van orde om jezelf heen te scheppen.
It is our business to see what beings like us may perform; each labouring for his own happiness, by promoting within his circle, however narrow, the happiness of others. Johnson.
Lieve Ursula, ik ga nu koken. Het is tegen zessen. Ik heb nog een stapel correctiewerk te doen en om om elf uur heb ik een afspraak met Hans van Rij. Omhels Klaasje van me. Waarschijnlijk komt het pakje dat ik gestuurd heb net tegen Sinterklaas. Hier is iedereen al weer in de sinterklaas rage. Wim en Effie (schoonbroer en schoonzuster van Kees, KtH) zullen me ongetwijfeld vragen. I won’t go, en wacht rustig thuis af of de echte sinterklaas me wat brengt. Omhels Klaas nog maar een keer. Ik hoop het op een dag zelf te kunnen doen. Jij ook omhelsd en veel liefs en al het beste van
Kees
Geen opmerkingen:
Een reactie posten