Johan Simons

Regisseur Johan Simons kwam bij mij op bezoek om over mijn opera in wording te praten. Van alle mensen die ik over het project heb aangeschreven, is hij de enige die binnen een half uur terugschreef: ‘Ik kom graag naar Amsterdam. Nodig me maar uit.’
    We praatten over het libretto van Die Juden, de ontstaansgeschiedenis en al snel over operalibretti in het algemeen, over Wozzeck die hij deze zomer voor Opera Ballet Vlaanderen regisseerde (een van de weinige opera’s die ik drie keer gezien heb, maar niet in Johan’s regie) en waarom dat libretto nou juist zo fantastisch is.
    Het schrijven van een opera is voor veel componisten het nec plus ultra van hun ambities. In een opera komt alles samen, het autonome (als het goed is), het toegepaste, muziek, theater, veel turbulentie kortom. Misschien is het juist daarom dat zoveel opera’s glorieus mislukken, en niet per se alleen van mindere componisten. Opera is iets anders, het vraagt om een ander talent, in feite om meerdere talenten. Het componeren van een goed vioolconcert - hoewel een goed concert zeker ook dramatische elementen heeft - is toch echt wat anders dan opera, of liever gezegd: muziektheater.
    Ik denk dat Nederland op het gebied van opera nog een grote slag te maken heeft, en ik vraag me af hoe dat komt. Eigenlijk hebben we maar twee componisten die bewezen hebben op dat vlak internationaal relevant te zijn; één is natuurlijk Louis Andriessen en de andere is Michel van der Aa, welke laatste misschien niet toevallig een leerling is van de eerste en zelfs heeft meegecomponeerd (electronica) aan een opera van de eerste. Hoewel ik Michel zijn succes van harte gun, en altijd kom kijken als hij weer een nieuwe productie heeft, zie ik hem toch vooral als een technocraat en een handige jongen. Er is veel te zien, de techniek is State of the Art, je verveelt je geen moment, maar na afloop dient de vraag zich aan: wat heb ik nou eigenlijk gezien en gehoord? Wat vertelt hij mij dat ik nog niet wist? Wat mij betreft hier vooral entertainment en het gevoel naar iets heel moderns te zijn geweest. Ik realiseer me natuurlijk dat ik Michel hiermee tekort doe, want hij krijgt het toch maar voor elkaar elke keer!
    Maar Louis is van een ander kaliber, dat vond ik toen, en dat vind ik nog steeds. Ik denk dat hij als een van de weinige Nederlandse componisten werkelijk verstand had van theater. Hij heeft niet voor niets jarenlang muziek geschreven voor toneelgroep Baal, filmmuziek gecomponeerd, zijn ogen en oren daar de kost gegeven. En hij had een groot talent om zich met de juiste mensen te omringen, het talent om talent in anderen te herkennen, en het onderscheidingsvermogen - hij kwam uit een goed nest, maar had ook een zeer brede belangstelling voor alle vormen van kunst - de juiste artistieke beslissingen te nemen.
    En we hebben hier in Nederland sinds Vondel natuurlijk ook nauwelijks een traditie van toneelschrijvers; geen Pinter of O’Neill, geen Potter of Williams. En misschien ook geen visionaire producenten meer aan het hoofd van onze operahuizen, maar managers, budgetverdelers.
    Johan was verbaasd dat de Nationale Opera geen sjoege gaf, de potentie van dit verhaal, de kwaliteit van het libretto niet leek te zien. Jochem Valkenburg, programmeur muziektheater van het Holland Festival, dat helaas niet meer samen met de Nationale Opera produceert, beloofde mij het nog een keer te zullen aankaarten. Ook met hem had ik een interessant gesprek over de status quo van het muziektheater in ons kleine landje, en over wat er misschien beter zou kunnen.
    Maar goed, ondertussen componeer ik dapper verder, en heb ik nu bijna de tweede acte op papier. En het is fijn in iemand van het kaliber van Johan Simons een kompaan te hebben die er ook in gelooft. Ik vond het trouwens opmerkelijk dat Johan niet één keer refereerde aan de oorlog in Gaza, of suggereerde dat de timing van een opera met de naam Die Juden misschien onhandig was (disclaimer: Die Juden gaat niet over Israël) terwijl Jochem Valkenburg mij vroeg - eveneens tot mijn verbazing - of de joodse gemeenschap mijn opera niet als antisemitisch zou bestempelen.  
    Maar goed, ik ben dus hoopvol.