woensdag 15 oktober 2025

 


Kunstonderwijs

Vroeger ging ik soms nadat ik had lesgegeven in Groningen ergens wat eten voordat ik naar huis reed, en een enkele keer vroeg ik dan een student mee, meestal degene die ik die dag het laatste uur op les had gehad. Dat was altijd gezellig, ik bewaar er goede herinneringen aan. 
    Ik denk namelijk dat het contact tussen leraar en student bij een kunstopleiding open en persoonlijk moet zijn. Kunst heeft natuurlijk een ambachtelijke kant, en daarvoor hoef je elkaar niet per se goed te kennen, maar voor de inhoudelijke kant is dat volgens mij wel degelijk belangrijk. Het gaat in de les niet alleen om het werk van de student en de problemen waar zij op dat moment misschien mee worstelt, maar ook om het ontwikkelen van een opvatting over kunst, een poëtica, en dat raakt aan hoe je over kunst in het algemeen denkt, maar ook aan hoe je in het leven staat.
    Ik denk dat het voor de student goed is om om te begrijpen waarom een docent bepaalde dingen belangrijk vindt, en dat kan alleen wanneer zij hem beter kent dan alleen als een soort vat van kennis zonder enige persoonlijkheid, maar als iemand met een geschiedenis, een achtergrond, die handelt vanuit een bepaalde traditie.
    En omgekeerd helpt het de docent als hij wat meer van zijn studenten weet, van hun motivatie, hun achtergrond, hun belangstelling, om beter te snappen waarom ze bepaalde dingen doen zoals ze die doen, en dus om een betere leraar te zijn.
    Ik ben eigenlijk altijd heel persoonlijk met mijn studenten omgegaan, zo min mogelijk autoritair of hiërarchisch, niet als iemand die hun wel even zal vertellen wat er schort aan hun werk, maar meer als iemand die samen met hen naar oplossingen zoekt. En daarbij breng je dan natuurlijk als docent je ervaring en als het goed is je vergaarde kennis mee.
    Studenten kwamen ook regelmatig naar Amsterdam voor extra begeleiding, of soms gewoon voor de gezelligheid. Het kwam ook wel voor dat iemand vroeg of hij mocht blijven overnachten na een concert in Amsterdam omdat er geen treinen meer reden, wat mij betreft nooit een probleem. Oud-studenten doen dat nog regelmatig.
    Maar de tijden zijn veranderd. Vanuit de opleidingen wordt persoonlijk contact ontmoedigd of zelfs verboden. Geen contact buiten school, geen contact waarbij er niet ook anderen aanwezig zijn.
    Ik snap het wel, er kan natuurlijk een hoop mis gaan, en er is op dat vlak ook zeker een hoop mis gegaan. Ik heb het zelf meegemaakt op mijn middelbare school en op het conservatorium waar ik studeerde: docenten die zich aan studenten vergrepen. In die tijd werd daar vaak vanuit de opleidingen vergoelijkend over gedaan. Docenten werden zelden op het matje geroepen, en dat is natuurlijk schandalig. Zolang er sprake is van een hiërarchische verhouding moet je geen relatie met iemand aanknopen, punt uit. En ja, ook niet onbelangrijk: het waren zonder uitzondering mannen die zich aan hun veel jongere studentes vergrepen.
    Maar om alle persoonlijk contact tussen studenten en docenten te ontmoedigen of te verbieden, vind ik het andere uiterste. Dan ga je voorbij aan wat een kunstopleiding is en uit de aard der zaak ook moet zijn, en dat is veel meer dan een cursus, een traject met een vooraf bepaald curriculum. En ja, daar zitten bepaalde risico’s aan vast.
    Probleem is dat de meeste kunstopleidingen tegenwoordig bestuurd worden door niet-kunstenaars met een management achtergrond met wie je deze discussie niet kunt voeren. Kwaliteit, inhoud, diepgang, relevantie zijn voor hen onmeetbare grootheden en dus niet relevant. Voor hen is de beste oplossing altijd de goedkoopste.
    Maar mij lijkt het veel beter om docenten goed te instrueren, duidelijke afspraken te maken, de studenten goed voor te lichten over wat wel en niet toelaatbaar gedrag is, en ervoor te zorgen dat er vertrouwenspersonen zijn, instanties waar je terecht kunt bij grensoverschrijdend gedrag. En dan het vertrouwen kweken dat er bij problemen ook werkelijk geluisterd wordt en ingegrepen.
    Maar helaas leven we in een totaal verkrampte samenleving waarin mensen niet meer naar elkaar kunnen en willen luisteren, en dan maar liever de gemakkelijke weg kiezen zonder zich daarbij af te vragen of er daarmee niet iets essentieels verloren gaat.   

Geen opmerkingen:

Een reactie posten