Gerrit Krol - De ziekte van Middleton

Belangrijk thema in De ziekte van Middleton is borsten en vrouwenkonten, die volgens Krol tot doel hebben om mannen aan te trekken teneinde de vrouw te bevruchten. De Middleton uit de titel is Margaret Middleton, een naaktmodel met enorme borsten dat de hoofdpersoon, Janus, Jan of ook wel John Pipper, fascineert. Hij ontdekt haar in de blaadjes met foto’s van blote vrouwen die hij koopt, Busty e.a., en het lukt hem uiteindelijk haar ware naam te achterhalen en zelfs om haar graf te localiseren. Over Middleton, die Nancy Parker blijkt te heten, komen we vrijwel niets te weten. Pipper achterhaalt haar adres via de jonge blootfotograaf Spritzer met wie hij een tijdje optrekt en die haar kent. Van haar buren verneemt hij dat ze dood is.
    De onbereikbaarheid van Middleton staat denk ik voor de onbereikbaarheid van de vrouw voor de man, of in elk geval voor de hoofdpersoon van het boek, iemand die veel overeenkomsten met Krol vertoont.
    Deze Pipper werkt als computerprogrammeur en verblijft voor zijn werk steeds weer in andere landen en steden. In de avonduren werkt hij aan een catalogus, die hem een studiebeurs verschaft om een jaar in Berkeley te studeren. Overal waar hij verblijft, knoopt hij relaties aan met vrouwen die meestal rampzalig eindigen.
    Het meest dramatisch is die met Kathy, die getrouwd is met Ken. Hij ontmoet haar in San Francisco en raakt met het echtpaar bevriend, hoewel het hem alleen om háár te doen is. Ken is vaak weg voor zijn werk, waardoor Pipper veel met Kathy alleen is. Hij biecht haar zijn liefde op, maar ze lijkt dit niet erg serieus te nemen. Ze vindt hem hooguit aandoenlijk, grappig. Pipper raakt meer en meer door haar geobsedeerd en bezoekt zelfs Kathy’s ouders in New York. Volgt een dramatische ontknoping in een restaurant waar Pipper Kathy in het bijzijn van haar man zijn liefde verklaart en haar herinnert aan toezeggingen die ze hem gedaan zou hebben. Hij maakt geen schijn van kans, vraagt tenslotte om de rekening en vertrekt doodongelukkig.
    De ziekte van Middleton is rijk geïllustreerd met foto’s van de vrouwen die erin voorkomen, foto’s die uit modeblaadjes of andere tijdschriften lijken te zijn gekopieerd en daardoor vervreemdend werken. Met zijn gebruik van illustraties als een soort extra laag die niet per se de handeling of het betoog illustreert, zou je Krol een voorloper van Sebald kunnen noemen. Het indrukwekkendst is een paginagrote afbeelding van Middleton, die in vol ornaat, uitdagend in de lens kijkend, haar enorme boezem toont. ‘Een van de laatste foto’s van Margaret Middleton’ staat eronder.
    Van stad naar stad en van land naar land maakt Pipper een steeds onthechter en eenzamer indruk. Naast de vriendschappen die hij met vrouwen aanknoopt, papt hij soms ook met mannen aan, maar ook deze contacten leiden alleen maar tot onbegrip en misverstanden. Aan ene Ferry vraagt Pipper of hij ook wel eens naar naaktfoto’s van vrouwen kijkt. Ferry antwoordt ontkennend, met als verklaring ‘dat je ze dan niet kunt beetpakken’. Ferry belooft Pippers catalogus te zullen lezen, maar doet het niet. Geen van zijn medestudenten leest Pippers catalogus, (die vermoedelijk onleesbaar is, wie leest er nu een catalogus?) waaruit hij concludeert dat elke gedachte zijn eigen klimaat heeft.
    De ziekte van Middleton is vormgegeven als een verzameling losse notities, zou je kunnen zeggen. Er zijn voortdurend zijsprongen en tussendoortjes in de vorm van definities, korte opstellen, wiskundige redeneringen, formules, cartoons, reclameuitingen, lijsten, een door Pipper ontworpen bordspel, dromen, etc. Een verhandeling over het kiezen tussen het goede en het slechte wordt tot tweemaal toe met steeds meer nadruk herhaald. Deze nogal springerige en verbrokkelde stijl doet soms denken aan Multatuli en diens Ideeën en zijn vermenging van literaire stijlen en conventies.
    Krol bedient zich van een mengeling van zakelijke, filosofische, wiskundige, boekhoudkundige en poëtische taal. Over het uittrekken van een broek, in De ziekte van Middleton als een soort prozagedicht of stelling gebracht, heeft Krol later in exact dezelfde woorden, maar met een andere lay out als gedicht in de bundel Polaroid opgenomen.
    Krol noemt zijn boek zelf één reeks van goedaardige spotternijen ten aanzien van de vrouw, en spreekt van ironie, maar daarmee doet hij zichzelf tekort, en dat weet hij heel goed. Soms balanceert hij op de rand van een soort jaren zestig Playboy idioom, waarin vrouwen een ‘scheur’ of ‘spleet’ hebben, onnozel zijn en alleen als lustobject dienen, maar in feite maakt dit Pipper vooral zelf belachelijk en beklagenswaardig in zijn eenzaamheid.
    Het boek eindigt met een lange engelstalige verhandeling over het ontstaan en de ontwikkeling van de beha van ene Garrett Williams, gevolgd door een stukje over de hoeveelheid slechtheid om ons heen.
    Het is al met al geen vrolijk wereldbeeld dat Krol ons voorschotelt. Mensen leven langs elkaar heen, communicatie loopt stuk op misverstanden, en als er al zoiets als intermenselijk contact (of wederkerige liefde) mogelijk is, dan zeker niet voor de wat autistische, maar hyperintelligente Pipper.
    In mijn exemplaar staat voorin dat ik het op 21 juni 1977 heb gekocht. Van die eerste lezing is mij vooral de zoektocht naar Margaret Middleton bijgebleven, en Krols volstrekt unieke literaire stem, die hem wat mij betreft tot een van de grootste, eigenzinnigste en interessantste Nederlandse schrijvers maakt.

Klaas ten Holt