donderdag 23 augustus 2012

Opbaren


In 1976 ging ik voor het eerst – op schoolreis - naar de Soviet-Unie. Zoals het Barlaeus zijn Rome reis heeft, had de heel wat minder chique, maar enorm cultuur-georiënteerde voormalige Osdorper Schoolgemeenschap haar jaarlijkse Rusland reis.
Daarbij hoorde ook een bezoek aan het Lenin Mausoleum. Ik vermoed dat deze ‘vader aller russen’ mijn eerste ‘dode’ was. In een eindeloze rij van nieuwsgierigen slofte ik langs zijn tombe. Ik vond hem klein, broos, geel en weinig tot de verbeelding sprekend. Maar ik had hem natuurlijk ook niet in het echt meegemaakt.
Toen mijn moeder stierf zaten mijn vader en ik elk aan een kant van haar ziekenhuisbed. Dit was het dus. Ze lag al een tijdje in coma en hield met een soort laatste raspje in haar keel ineens op met ademen. Vrijwel meteen was het mijn moeder niet meer. Kort daarop kwam rabijn L. die haar met een laken afdekte en ons voorstelde de kamer te verlaten. Het was beter als we ons haar zouden herinneren zoals ze was toen ze nog leefde, toen de geest er nog in zat. Dat is in elk geval de joodse opvatting. Joden baren niet op. Geen mausoleum voor Ben Gurion of Gene Simmons.
Mijn volgende dode was mijn jeugdvriend Ivar, die zichzelf voortijdig naar de klote had geholpen met de verkeerde middelen. Daar lag hij dan in zijn kist: klein, boos en veel te jong. Hoewel het ‘ons’ verboden is ben ik toch gaan kijken. Ik ben ervan overtuigd dat een zekere mate van voyeurisme een belangrijke drijfveer is om naar doden te gaan kijken. Het is niet alleen maar een eerbaar afscheid nemen van een dierbare overledene.
Ik was er bij toen mijn vader stierf in Bergen. Hij heeft drie dagen in zijn huis opgebaard gelegen, maar ik ben niet gaan kijken. Ik wilde het niet, kon het niet. Ik vermoed dat hij het zelf ook niet gewild had, als hij de moed had gehad zijn dood onder ogen te zien en er over te praten. Mijn tante H., zuster van mijn vader, wilde niet opgebaard worden. Zij was wel in staat haar wensen op tijd te formuleren.

Bibian en ik hebben veel over haar begrafenis gesproken. Ze wist precies wat ze allemaal wel en niet wilde. En ze wilde opgebaard worden. Hoewel ik het daar helemaal niet mee eens was, heb ik haar beloofd al haar wensen te zullen respecteren. Zij vond dat iedereen die er de behoefte aan had, afscheid van haar moest kunnen nemen. Ze geloofde bovendien dat het mij en de kinderen zou helpen accepteren dat ze er ‘echt’ niet meer was. Ook haar harteloze moeder, die al zeven maanden niets meer had laten horen, zelfs niet op Bibian’s laatste verjaardag, moest ik gewoon uitnodigen en de gelegenheid geven afscheid te komen nemen.
Ik heb het allemaal gedaan. Ik vond het moeilijk, maar zo wilde ze het nou eenmaal, en dat was voor mij genoeg. Sommige bezoekers stonden in hun handen te klappen hoe prachtig ze Bibian er uit vonden zien in haar kist. Ik niet. Ik hield van een heel andere Bibian. Mijn prachtige romige struise en zeer levende prinses. Het zullen mijn joodse roots wel zijn.

6 opmerkingen:

  1. Lieve Klaas,

    Ik durf bijna niet te vragen of Bibians moeder ook daadwerkelijk is komen opdagen...
    Je doet het ontzettend goed en ik volg je blogberichten dagelijks. Je kunt de dingen prachtig verwoorden! Hoop dat het goed gaat met je lieve kindjes, heb er zelf ook 3 van 11,10 en 8.
    Veel sterkte en kracht toegewenst!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Weer schitterend geschreven Klaas. Ik geniet van je blog. Helaas kan ik die van Bibian niet meer volgen maar door jouw verhalen lijkt ze er nog helemaal bij te zijn.
    Ik hoop dat het schrijven je helpt in deze verdrietige periode. Sterkte. Elisabeth Klerks

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Wat grootst van Bibian om haar moeder de kans te geven om afscheid te nemen, ondanks alles. Ik ben het met jou eens, ik vind er niets in om iemand opgebaard te zien. Dat is nooit de persoon meer die ik kende en liefhad.
    Blijf schrijven!!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ik kom bijna altijd kijken als iemand is opgebaard. Het liefst voel ik eventjes aan een hand of een wang. De kou en de veranderde structuur helpen mezelf te overtuigen dat iemand daadwerkelijk dood is en dat te accepteren.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. je hebt het weer mooi verwoord
    gisteren weer iemand weggebracht
    ben weer niet wezen kijken
    de ziel is eruit
    zou inderdaad wel eens willen weten
    of haar moeder nog afscheid
    van haar kind heeft genomen
    7 maanden niet komen
    verschrikkelijk
    jouw vrouw is
    boven zichzelf uitgestegen
    door de deur
    tot het laatste moment
    open te laten staan
    jouw vrouw bibian
    heeft gewacht
    en gesmacht naar een
    laatste groet
    en die is haar
    denk ik niet gegund
    van diegene die haar
    heeft gebaard
    wordt er zo extreem
    treurig van
    die verdiend het niet
    om moeder te zijn
    terwijl je elkaar zeker nu
    zou hard nodig zou hebben
    maar dit zegt meer over haar
    dan over jullie............
    iedere keer
    als ze in de verhalen terugkomt
    zit ik te kokhalzen
    zo een oma kunnen de kleinkinderen
    missen als kiespijn
    maar bibian heeft het
    heel goed gedaan
    en jij ook
    zo samen met de kinderen

    BeantwoordenVerwijderen