maandag 27 augustus 2012

Het Budapester Trio

 
Mijn opa van moeders kant, de uit Boedapest afkomstige violist Nicholas Roth, maakte voor de oorlog furore met het Budapester trio, waar zijn broer George cello in speelde en George van Renesse (later werd het Rucky van Mill) piano.
Voor het prestigieuze Deutsche Grammophon Gesellschaft namen zij het pianotrio Op. 50 van Tschaikovski op. Omdat de elpee niet mee bestelbaar was, en ook antiquarisch onvindbaar, stuurde ik een email naar DGG. Ik legde uit wie ik was en of ze iets voor me konden doen. Na een half jaar wachten (ik had het al opgegeven) kreeg ik bericht dat ik 30 Euro in een envelope kon sturen aan een ‘tonmeister’ bij DGG. Die zou dan wel een cd-tje voor me branden en een scan van de oorspronkelijke elpee-hoes meesturen. Ik vond het een beetje een vreemde gang van zaken, maar wilde toch die opname wel eens horen. Ik had mijn opa nauwelijks gekend, en nooit horen spelen. Volgens mijn moeder, die een hekel aan haar vader had, kon hij goed spelen, maar had hij een beetje een ‘dunne’ toon.
Het Tschaikovski Trio is een moeilijk stuk. Het bestaat uit veel korte delen, en meestal is de eenheid ver te zoeken. Ik bezit een verschrikkelijke opname met Maisky, Kremer en Argerich. Veel opgeblazen ego en weinig tot geen samenspel.
Na een paar weken viel de door mij bestelde cd in de bus; het zag er allemaal keurig verzorgd uit. Er zat een briefje bij waarin de Herr tonmeister zich verontschuldigde voor wat ‘tikken’ in de opname. Hij had het overgezet van het enige exemplaar van de elpee dat nog in hun archief was, en daar zat een kras op.
Wat een prachtige vertolking! Mijn opa was geen Oistrakh, hij had inderdaad een beetje een ‘dunne’ toon, maar wat werd daar ongelofelijk mooi, ingetogen en muzikaal gespeeld door Nicholas en de beide Georges. Een aanrader!
Er moeten nog andere opnamen van het Budapester Trio bestaan, maar daarover is weinig te vinden op het net.
In haar hoogtijdagen toerde het trio de hele wereld rond. Op een keer, tijdens een toernee door de Soviet-Unie, raadde een beroemd solist mijn opa aan bij concerten liever te gaan staan. Dat zou zijn prestige als primarius bevorderen en ook voor de klank van het trio beter zijn. Bij het eerst volgende concert schroefde mijn opa zijn standaard omhoog en speelde – tot grote ontzetting van zijn zachtaardige broer George – staande.
George weigerde de rest van de toernee nog met zijn broer te praten. Aan tafel verliep de conversatie via briefjes die de andere George moest doorgeven. ‘Mag het zout even deze kant op?’ dat niveau.
De sfeer was verpest, de situatie onhoudbaar. Uiteindelijk capituleerde mijn opa en ging – onaangekondigd – weer zitten.
Nicholas werd een gewaardeerd viooldocent aan het Londense Trinity college en
George heeft nog jaren in het London Symphony Orchestra gespeeld. Hij is o.a. te horen op 200 Motels van Frank Zappa over wie hij mij later eens verontwaardigd vertelde: ‘Mr. Zappa? Well he may be a genius, but he’s certainly not a gentleman!’ Het orkest liet zich goed betalen voor dat soort klussen, en financierde daarmee andere projecten die het liever deed.
George is op een week na 100 jaar geworden. Als hij het gehaald had – hij was inmiddels stokdoof en half blind – zou hij een brief van de koningin hebben ontvangen. Een engelse traditie. Op het laatst was dat het enige dat hij nog wilde, maar het heeft niet zo mogen zijn.


5 opmerkingen:

  1. Kostelijk, die anekdote over Zappa.....!!!!!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. hahaha die zappa
    goed beschreven
    ga zo door!!!!!!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Al een hele tijd sinds dec vorig jaar leef ik met jullie gezin mee.Het verdriet en de moed die jullie met zn allen hebben.Bibians dood trof me alsof het mijn zusje was,Nu lees ik iedere dag jouw mooie stukjes met soms verdriet om jullie,soms een glimlach maar vooral met een groot respect voor jou.ik ga op rommelmarkten ec uitkijken naar oude platen van het Budapester trio .Zou zo leuk voor je zijn als je er meer van kreeg.Een dikke kus want die verdien je wel.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Zoek ook vooral op "Budapest Trio" - op eBay staan bijv. drie exemplaren te koop van een LP met trio's van Roussel en Saint-Saens.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Beste Klaas, hierbij een bericht van een onbekende. Ik ben Mark Severs uit Amsterdam. In mijn zoektocht naar het leven van mijn opa Bram Hemerik (Leiden, 1911 - cellist) kom ik er achter dat hij met jouw opa Nicholas Roth (violist) speelde in het Aeolian Kwartet en het Budapester Trio. Uit je blog begrijp ik dat jij je opa - net als ik - nooit gekend hebt. Ik heb wel een scrab book over zijn muzikale geschiedenis, waarin de naam van jouw opa ook voorbijkomt. Wil je graag een kopie sturen van muzikale aankondiging en foto van jouw en mijn opa met kwartet. Naar welk adres kan dat? Hartelijke groet, Mark

    BeantwoordenVerwijderen