dinsdag 1 oktober 2019


Charles-Ferdinand Ramuz - De grote angst in de bergen


En plotseling was daar Ramuz, De grote angst in de bergen, vergeten meesterwerk van een vergeten meester. Ik kende Ramuz (1878 - 1947) al als de schrijver van het libretto van Stravinsky’s Verhaal van de soldaat en als iemand waarover gefluisterd werd dat zijn schrijfsels - net als die van Schuberts Willhelm Müller -, alleen nog voortleefden vanwege het gebruik ervan door een veel briljantere componist. Aangezien De grote angst in de bergen met veel bombarie werd aangekondigd als ‘een epos van bijbelse proporties’ (Wineke de Boer, Volkskrant,12 april 2019), leek enig wantrouwen me wel op zijn plek.
        Plaats van handeling is een gehucht in de Zwitserse Alpen waar de dorpsraad besluit die zomer de koeien te laten grazen op de hooggelegen sappige weide van Sasseneire, vlak onder de gletsjer, waar twintig jaar eerder vreemde dingen zijn gebeurd die tot de dood van de veestapel en de meeste herders hadden geleid. Niet iedereen is vóór, maar ondanks waarschuwingen van overlevende herder Barthélémy, wordt onder druk van de dorpsvoorzitter positief besloten. Beneden is de grond schraal, en een royale
zuivelopbrengst is hard nodig. Een groepje mannen wordt ingehuurd om een paar maanden met de koeien op Sasseneire te verblijven.
        Het groepje bestaat uit Barthélémy, die er eigenlijk op tegen is, maar omdat hij zich beschermd weet door een geheimzinnig amulet in de vorm van een stuk papier om zijn hals, tóch mee wil, Clou, een mismaakte vagebond waar niemand blij mee is, De meester, die de herders aanvoert, zijn kleine neefje Ernest en tot slot Joseph, een wat sullige goeierd die vooral meegaat omdat hij dan genoeg geld zal verdienen om eindelijk met zijn geliefde Victorine te kunnen trouwen. De vertelling is zo opgezet dat van meet af aan duidelijk is: dit gaat niet goed aflopen.
        Eenmaal op Sasseneire gaat het meteen mis als de herders ’s nachts in hun Alpenhut geheimzinnige voetstappen op het dak horen en er iemand naar binnen lijkt te willen. Verstijfd van angst liggen ze op hun bedbanken. Dat is Hij, dat is De Boze, weet Barthélémy. Alleen Clou lijkt zich weinig zorgen te maken en lacht de bange herders uit. Hij heeft zijn eigen verborgen agenda: goud zoeken en voorgoed wegtrekken uit het dorp.
        Afin, de koeien vallen ten prooi aan een geheimzinnige ziekte, ik heb er geen verstand van, maar ik vermoed mond en klauwzeer, en het ene na het andere beest bezwijkt, moet worden afgemaakt en door de radeloze mannen vanwege het besmettingsgevaar in de harde rotsgrond begraven.
        Omdat ze beneden in het dorp lucht krijgen van de problemen op Sasseneire, moeten de herders in quarantaine en worden er bij het dorp wachtposten uitgezet. Victorine probeert ’s nachts haar Joseph te bereiken maar verdrinkt in de bergstroom. Joseph weet na een barre tocht door de bergen de wachtpost te omzeilen en het dorp te bereiken om zijn lief dood en opgebaard aan te treffen. Hij keert half waanzinnig van verdriet terug naar Sasseneire.
        Op de begrafenis van Victorine breekt in het dorp de pleuris uit, de voorzitter en zijn neef worden gelyncht. Dan stort de gletsjer in en wordt het halve dorp verzwolgen door het gletsjerwater.
   
Waar gaat De grote angst in de bergen over, is de vraag die ik mij stel, wat wil Ramuz ons vertellen? Aangezien er geen hoofdpersoon is in de traditionele zin, is er ook niemand om je mee te identificeren of tenminste mee mee te leven. Geen van de herders krijgt veel contour, er wordt vooral van alles gesuggereerd. Joseph is de simpele, verliefde, arme sloeber, weet je wel? Je kent het type toch? Ernest is het bange, huilerige, kleine neefje. Iedereen heeft er wel zo een. Clou is de mismaakte boef. Hij is gewetenloos en alleen uit op eigen gewin en heeft een eng lachje: ho, ho, ho! Alleen met de mooie Victorine (dat ze mooi is, verzin ik zelf maar even, wat is immers de zin van een lelijke Victorine?) kunnen we nog enigszins meevoelen. Zij probeert Joseph thuis te houden, heeft angstige voorgevoelens (present fears are less than horrible imaginings weten we al van Mac Beth), toont moed en opofferingsgezindheid die zij helaas met de dood moet bekopen.
        Je zou kunnen zeggen dat het hele dorp de hoofdpersoon is, de dorpsgemeenschap in haar strijd met de elementen. Dorpje heeft ambitie, wil die verwezenlijken, komt in conflict met een grotere macht en gaat ten onder. Een bildungsroman over een dorp, waarom ook niet?
        Een alternatieve hoofdpersoon is misschien de gletsjer, die dan weer symbool staat voor de natuur, de wereld waarop wij leven en waarvan wij het ook moeten hebben. Ramuz’ (overigens uitstekende!) vertaler Rokus Hofstede wil De grote angst in de bergen in zijn nawoord graag oppimpen tot een ecologische roman avant la lettre. Kijk eens hoe urgent, hoe actueel! En dan toch al zolang geleden geschreven! Ramuz als visionair en zijn vertaler als slimme ondernemer. ja, ja.
        Blijft over de taal.
        Slecht geschreven is het namelijk niet. In de taal zit de meeste beweging, zou ik zeggen. Er wordt voortdurend en virtuoos van perspectief gewisseld, ingezoomd en uitgefocust, tussen werkwoordstijden gemoduleerd en dat in fraaie, lange en meanderende zinnen. Het mooist en origineelst zijn de beschrijvingen van de gletsjer, de rotsen, de lucht, het water. Ramuz beschrijft die als een levend en alomvattend organisme, wat prachtig, hallucinerend (psychedelisch) proza oplevert. Vooral de eenzame tocht van Joseph over de bergpas is werkelijk magnifiek. Hier is Ramuz ook niet voorspelbaar of clichématig. Je zou willen dat hij méér was dan een knappe landschapsschilder of een begenadigd Bob Ross’er. Die tocht van Joseph door de bergen had het hoogtepunt, of liever nog één van de hoogtepunten moeten zijn van een epische roman van werkelijk bijbelse proporties. Nu blijf ik achter met een vervelend gevoel, een beetje zoals indertijd met Stoner, ook zo’n zogenaamd onterecht vergeten meesterwerk dat ons met veel superlatieven door de strot werd geduwd.

Klaas ten Holt 2019

        

1 opmerking:

  1. Ik volg deze blog nu al een tijdje en vandaag had ik het gevoel dat ik mijn verhaal moest delen omdat ik ook slachtoffer was. Na zeven jaar bij hem te zijn geweest, heeft hij het uitgemaakt, ik heb al het mogelijke gedaan om hem terug te krijgen, maar het was allemaal tevergeefs, ik wilde hem zo graag vanwege de liefde die ik voor hem heb, ik smeekte hem met alles, Ik heb het beloofd, maar hij weigerde. Ik legde het probleem uit aan mijn moeder en zij suggereerde dat ik liever contact had met een spreuk genaamd Drigbinovia die me zou helpen een spreuk uit te spreken om het terug te brengen, maar ik geloofde nooit in spreuk, ik had geen andere keuze dan de spreuk te proberen, en hij vertelde ik hoef me geen zorgen meer te maken dat alles goed zou zijn dat mijn ex zou terugkeren, hij betoverde verrassend namens mij de tweede dag, het was rond 16:00 uur. Mijn ex belde me, ik was zo verrast, ik beantwoordde de oproep en alles wat hij zei was dat hij spijt had van alles wat er gebeurde, dat hij me terug wilde, dat hij zoveel van me hield. Ik was zo blij dat het voor mij werkte, dus we begonnen weer gelukkig samen te leven. Sindsdien heb ik beloofd dat iedereen die ik ken een relatieprobleem heeft, ik zal zo'n persoon helpen door te verwijzen naar de enige echte en krachtige tovenaar die me heeft geholpen met mijn eigen probleem en anders is dan al dat nep. Iedereen heeft hier hulp nodig zijn e-mail: doctorigbinovia93@gmail.com je kunt WhatsApp bellen via zijn mobiele nummer +2348144480786 voor het beste resultaat voor alles of je probleem

    BeantwoordenVerwijderen