Mona Keijzer

Omdat ik mij zorgen maakte om de cultuur in Nederland, schreef ik een brief aan vice-premier en dubbel-demissionair minister Keijzer, in mijn optiek een sympathieke en intelligente vrouw met een goede smaak voor muziek en sowieso de best geklede minister van welk kabinet dan ook, een vrouw met het hart op de goede plek, vol compassie voor de hardwerkende Nederlander - een groep waartoe ik mij als kunstenaar toch al moeilijk weet te verhouden - en ook nog met veel begrip voor de problemen waar de jonge joodse heilstaat aan de kop van de levant in verband met zich steeds agressiever roerende derde religie nog altijd mee te kampen heeft, maar die mij, tot mijn grote verassing, toch graag wat van haar tijd wilde schenken.
    
    ‘Familie van?’ opende zij in het naar haar vernoemde etablissement.

    ‘In de verte, mevrouw. Ik ben slechts een achterneef.’

    ‘Mona, alsjeblieft. Heerlijke muziek, van die oom van u! Als ik mijn migraine voel opkomen, is dat het enige wat nog een beetje helpt. Schilders, componisten en acteurs! Het moet wel heel bijzonder zijn om uit zo’n familie te komen. Zelf ben ik maar een gewoon christelijk meisje uit de provincie.’

    ‘Och mevrouw de minister, waren er daar maar meer van. Mag ik zeggen dat ik u een enorm inspirerende vrouw vind?’
    Moest ik soms opgewonden raken van de Greta Thurbergs van deze wereld? Van groen-linkse, veganistische Arafatmeisjes die geilen op bomgordelende shariadwepers omdat onze eigen joods-christelijke jongens te welopgevoed zijn om ze eens stevig over de knie te nemen? Nee, dan mevrouw Keijzer! Vijf kinderen had zij al geworpen, méér dan menig moslima op zwangerschapsverlof, maar dan wel met een volledige werkweek at your service! En dan durfden ze haar nóg lastig te vallen over een beetje wachtgeld.

    ‘Koffie? Of zullen we meteen maar aan de chardonnay?’

    ‘Ik hoopte al dat u het zou voorstellen.’

    ‘Maar u wilde het over cultuur hebben?’

    ‘Inderdaad. Ik schaam me een beetje om u met zo iets onbelangrijks lastig te vallen. Maar het zit me hoog.’

    ‘Spreek u uit! Ik ben volksvertegenwoordigster! Ik ga daar over!’

    ‘Het gaat me er niet om dat er te weinig geld naar cultuur gaat, of zo. Dat u niet denkt dat ik een of andere subsidieslurper ben.’

    ‘Ach lieve schat, ik weet dat je al jong wees was en zelfs een tijdje anti-kraak hebt moeten wonen, maar toch heb je altijd goed voor je kinderen gezorgd en ondertussen je talent niet verkwanseld. Dát telt voor mij zoveel meer dan al het andere.’

    ‘Een donkere periode waarvoor ik me nog altijd schaam.’

    ‘Welnee! Vertel! Wat kan ik voor je doen?’

    ‘Nou ja, het gaat me om de cultuur. Ik snap ook wel dat er geld naar het leger moet omdat we aan alle kanten worden bedreigd en zo, maar de cultuur - onze joods-christelijke cultuur - zou volgens mij toch wat meer aandacht van de politiek moeten krijgen. Aandacht en sturing, wat mij betreft.’

    ‘Ach Klaassie, breek me de bek niet open.’

    ‘De hele kunstenarij is in handen gevallen van die groen-linksers voor wie alleen het platste van het platste goed genoeg is, laagdrempelig, rolstoelvriendelijk, genderneutraal, maar een goed boek lezen: ho maar! Leefde John Lennon nog maar.’
    ‘Van Una Paloma Blanca, toch? Dát was nog eens muziek.’

    ‘Hij hád het kunnen schrijven, mevrouw. Maar kom daar tegenwoordig nog maar eens om.'

    ‘Voor mensen als u is in onze beweging altijd plaats, meneer Ten Holt. Vindt u het ook zo warm hier?’
    ‘Ik kan het nu wel eerlijk zeggen: ik was altijd al een van uw voorkeursstemmers.’  
                   

Internationale Joodse Samenzwering

‘Goeiemorgen, Bibi, dit is Klaas ten Holt van het I.J.S.’
‘Goeiemorgen, Klaas, wat kan ik voor je doen?’
‘Ik bel even over de genocide. De voortgang en zo.’
‘Eh… nou ja, we doen ons best.’
‘Het gaat wel erg langzaam, Bibi.’
’Zeventigduizend is niet niks, vind ik. En vooral kinderen en ouden van dagen, we schieten de laatste tijd eigenlijk alleen nog op kinderen.’
‘In drie jaar? Met nog ruim twee miljoen te gaan? Dat moet echt sneller, Bibi, anders geloven onze aandeelhouders straks niet meer dat het om genocide gaat. Dat moet je niet willen, en je hebt toch al een corruptieschandaal aan je broek.’
‘Komop zeg, die paar flessen champagne.’
‘Dat weten wij ook wel, en we gaan dat natuurlijk voor je regelen, maar dan moet je echt wel wat meer je best doen, Bibi.’
‘Ik zou wel willen, maar het leger werkt niet mee. We hebben dienstweigeraars, officieren die dwarsliggen.’
‘Ben jij nou premier of niet, Bibi?’
‘We zijn een democratie. Ik ben er ook niet blij mee, maar daar is weinig aan te doen.’
‘Hamas doet er twaalfhonderd in één dag, dat zijn er 1,3 miljoen in drie jaar, zeven dagen per week, dan is zeventigduizend wel heel erg mager.’
‘Zes dagen per week. Op sjabbat genocideren we niet.’
‘Waarom eigenlijk niet? Er zitten toch genoeg moslims in het I.D.F.? Dan kun je die toch de zaterdagen laten pakken? Nooit van een sjabbesgoy gehoord?’
‘Maar het land is verdeeld, er wordt elke vrijdag tegen me gedemonstreerd, ze noemen me een fascist, een zionazi, een monster.’
‘Sorry, maar je moet echt meer je best doen, Bibi. Dit kan ik niet aan onze aandeelhouders verkopen. Neem een voorbeeld aan Boko Haram, ISIS, Hezbollah, de RSF, die hebben hun p.r. ook veel beter op orde. Waarom filmen jullie niet wat jullie doen? Iedereen doet dat tegenwoordig. Die sociale media zijn er niet voor niets, daar moet je wel een beetje gebruik van maken. En je moet je achterban in het buitenland ook wel iets geven om ze te enthousiasmeren. Waarom zitten jullie niet op tiktok? Je moet wel met je tijd meegaan, Bibi.’
‘Tiktok? Ik zal het tegen mijn minister van propaganda zeggen.’
‘En je moet ook echt ophouden met steeds maar in de verdediging te schieten, dat doet Hamas toch ook niet? From the river to the sea, zou ik zeggen. Dat is toch een geweldige slogan? Die kan je zó overnemen!’
‘Nou die foto van dat babyhoofdje met die kogel erin had de Mossad toch maar prachtig gefotoshopt? Die heeft zelfs de voorpagina van de New York Times gehaald.’
‘Doe niet zo naïef, Bibi. Daar trappen misschien een paar studenten sociologie in, maar onze achterban echt niet. Die wil resultaat zien, cijfers.’
‘Ik doe mijn best, Klaas.’
‘En waar hebben we het nou helemaal over, een stukje zandgrond ter grote van Terschelling? Zo moeilijk kan het toch niet zijn?’
‘Ze verstoppen zich in die verdomde tunnels van ze.’
‘Carpet bombing, Bibi. Hoe vaak moet ik het nou nog zeggen?’
‘Ik ga het voorstellen. Maar er moet nog wel over worden gestemd.’
‘Jij gaat dit gewoon de komende week oplossen, en dan regelen wij straks voor jou een Sarkozy’tje voor dat corruptieschandaal. Zullen we het zo afspreken? En doe de groeten aan Sara, gaan jullie nog wat leuks doen met de Chanukah?’ 
 

Globalize the intifada

Ik denk dat er bloed gaat vloeien, misschien het onze, het mijne wel. Voor de deur van een synagoge in Manhattan staat een menigte New Yorkers ‘globalize the intifada’ te scanderen. Ik denk niet dat ze zich afvragen hoe dat voelt voor degenen tegen wie het is gericht, belijdende joden die binnen hun religie uitoefenen. Geen soldaten, terroristen, fanatici, Palestijnenhaters; gewone mensen, maar nu ineens van het verkeerde geloof, van de verkeerde soort.
    Ik vind het moeilijk om te begrijpen wat die mensen daar op straat, voor de deur bezielt om zoiets te willen roepen. Een roep om geweld tegen joden over de hele wereld. Vervuld van haat tegen onschuldige medemensen, dezelfde redeloze, imbeciele haat die in de jaren dertig in Duitsland langzaam maar zeker alles begon te overheersen. Een haat die ongevoelig is voor redelijke argumenten, niet open staat voor het gesprek, een haat die bevredigd wil worden, moet worden, tot een climax wil komen, met dezelfde energie waarmee een verkrachter zijn slachtoffer niet ziet voor wat zij is, een mens, net als hij, maar alleen nog als een middel om zich te bevrijden van een gevoel dat alles overheerst, dat bevredigd moet worden, vervuld, ingelost, ontladen, ontlast. Daarna zien we wel weer verder.
    Het is iets dierlijks, het legt meedogenloos bloot hoe dun het laagje menselijke beschaving eigenlijk is, zoals de aardkorst met daaronder niets dan kokende lava, hoe gemakkelijk we dat afleggen om te vervallen tot het niveau van beesten, roofdieren, kuddedieren, hoe gemakkelijk we bereid zijn onze individualiteit op te geven voor een gril, een fantasie, iets waarvan de buitenissigheid evident is, maar waarvoor de rede graag even geparkeerd wordt, iets dat - wanneer de storm weer is gaan liggen, de woede geluwd, de schaamte om de hoek komt kijken, alleen getemperd door de herinnering aan de wellust en het genot van het orgastische geweld - het nut en het belang van het verbond aantoont: tien eenvoudige regels om je aan te houden, om naar te leven. Hoe te leven. Een simpel contract.
    Tot mijn verbijstering zie ik om mij heen de een na de ander ervoor vallen, vrienden, vriendinnen, weldenkend, hoog opgeleid, het mag niet baten, allemaal met diezelfde triomfantelijke blik in de ogen: wij staan aan de goede kant, wij horen bij de goede club, zijn van het goeie soort mensen; ze voelen het diep van binnen, verdwaasd als zij zijn van de veelheid aan gebeurtenissen die hun wereld - onze wereld - ineens lijken te bedreigen, grote, onbeheersbare processen, even bedreigend als onbeheersbaar, buiten onze macht vallend want geo-politiek, wereldomvattend, fundamenteel ons voortbestaan compromitterend, problemen die vaag herinneren aan oud-testamentische verhalen die toen ook de hele wereld aangingen en overspoelden, te groot voor het individu met zijn petieterige nachtmerries, schijnbaar onoplosbaar en aanleiding voor grote woede en frustratie die een uitlaadklep behoeft, een zondebok, een slachtoffer, de ander - zíj zijn het die, het komt door hén -, en ook al weten we diep van binnen hoe onzinnig het verhaal, hoe opzichtig leugenachtig, vals en slecht de aantijgingen: we lopen mee, volgen het collectief, het hangt immers in de lucht, een nieuw gevoel, gekanaliseerde woede. En als het straks allemaal achter de rug is, de grote schoonmaak weer gedaan dan is ons geweten snel gesust, want ja, we wisten immers niet beter, iedereen dacht er hetzelfde over, en kan die schuld dus uitgesmeerd, homeopathisch verdund tot bijna nul. Niet nul maar bijna nul.

Ha Theodor,

dank voor je medeleven en je antwoord op al mijn vragen. Fijn om te horen dat het niet erg is dat mijn kinderen anders in de wereld staan dan ik, en dat het goed zal komen, dat ze er straks net zo over zullen denken als ik. Ik vermoedde dat al, maar het is prettig dat jij het bevestigt. Jij bent ouder dan ik, en je dochter is ook ouder dan de spruiten van mijn lendenen, zoals mijn vader mij altijd noemde.
    Het valt trouwens wel mee met dat anders denken, eigenlijk betreft het alleen Israël en de Palestijnen. Zij denken dat Israël een genocidale apartheidsstaat is en hebben begrip voor Hamas. Het opkomend antisemitisme vinden ze vooral zielig voor mij, ze zien zichzelf niet als joods - Bibian was geen jodin - en mijn joodszijn vinden ze maar raar. Ik heb nauwelijks joodse vrienden, ga nooit naar de synagoge, vier de joodse feestdagen niet, mijn jongens heb ik niet laten besnijden, dus waar gaat mijn joodszijn nou helemaal over?
    Zelf weet ik het ook niet zo goed. Ik geloof dat ik me vooral joods voel zodra er sprake is van antisemitisme, of als het voortbestaan van Israël in het geding is. Verder ben ik een behoorlijk waardeloze jood. Ronny Naftaniël heeft me al eens ontvriend omdat ik me kritisch over Israël uitliet, maar onlangs heeft hij me toch weer geaccepteerd. Ik vind dat statusverhogend.
    Met mijn ouders heb ik heel veel ruzie gemaakt in de jaren zeventig. Mijn moeder stond onvoorwaardelijk achter Israël, dus was ik voor de Palestijnen, die toen net waren uitgevonden door Yasser Arafat. Om mijn moeder te pesten weigerde ik mijn zakgeld en zei dat ze het maar liever moest overmaken op het gironummer van de P.L.O. Met terugwerkende kracht denk ik dat ik eigenlijk vooral boos op haar was omdat ze kanker had en zou sterven, en op mijn vader omdat hij dat niet kon voorkomen.
    Over kunst hadden we eigenlijk nooit ruzie. De boeken die mijn ouders lazen, las ik ook, de muziek waarnaar zij graag luisterden was ook mijn muziek, ze namen me mee naar toneel, concerten, musea, onze ruzies gingen over andere dingen. Het hielp ook niet mee dat ik nauwelijks naar school ging, steeds bleef zitten en doordeweeks tot diep in de nacht uitging.
    Ik lees je altijd graag, ik vind je een fantastische schrijver. Jouw columns zijn (waren) eindeloos veel beter, literairder, experimenteler en artistieker dan die van willekeurig welke andere columnist, zelfs je mindere columns zijn altijd de moeite waard. Bij nader inzien is er één andere columnist die ik ook heel goed vind, en dat is Sander Donkers. Hij schrijft weliswaar maar hele korte stukjes, eigenlijk een soort aforismen of miniaturen, maar ik vind ze altijd opmerkelijk, scherp en slim.
    Ik zou mijn kinderen graag je boeken aanraden (ik heb er een heleboel) maar ze lezen niet. Mijn dochter ‘las’ op het Barlaeus gymnasium haar leeslijst per e-book op de koptelefoon en dan op dubbele snelheid. Genet en Céline lees ik ook heel graag. Van Céline zijn recent postuum drie romans verschenen, Oorlog, Londen en De wil van koning Krogold, alledrie zeer de moeite waard. Londen vind ik zeker niet minder dan Reis naar het einde van de nacht of Dood op krediet, die ik allebei rond mijn zeventiende las.
    Zit je ook op TikTok? Dan kan ik mijn kinderen daar je werk aanbevelen.
    En natuurlijk ben ik trots op ze. Ze zoeken het maar uit met hun Free Palestine bandjes om hun polsen, ik ben al blij als ze af en toe hun kamers opruimen of eens stofzuigen of de afwas doen. Ik droom er soms van dat ze de deur uit zijn en ik met Sasja kan gaan samenwonen, maar ik vrees dat het er niet meer van gaat komen. De huren zijn te hoog, en ze vinden het wel best om bij mij te wonen.
    Laten we koffie gaan drinken en over kunst praten voor we te oud zijn, of dood.

Klaas  

Democratie

Wat voor kabinet gaat Nederland krijgen? D66 is de grootste partij en dus het eerste aan zet om een coalitie te vormen. Maar hoe en met wie is de grote vraag.
    Nederland is een rechts land, niet erg sociaalvoelend, racistisch en met weinig belangstelling voor immateriële zaken als cultuur, dierenleed of het milieu. We lijken ons niet of nauwelijks te realiseren dat immateriële zaken soms plotseling kunnen materialiseren en urgent blijken, het lange termijndenken is niet onze sterkste kant.
    Het kan wel, was de verkiezingsslogan van de winnaar, het optimisme van een luchtballon: laten we allemaal naar boven kijken en net doen of we daar iets zien.
    Ik heb vrijwel altijd op de PvdA gestemd, één keer op de SP, maar deze keer vond ik het ingewikkeld. Vanwege het in mijn ogen verwerpelijke en hypocriete Israël-standpunt van het nieuwe grote linkse blok had ik eigenlijk besloten deze keer dan maar niet te gaan stemmen, ik kon geen partij verzinnen die zowel links als pro-Israël was, maar laten we wel wezen: hoe links is dat linkse blok nou werkelijk?
    ‘Jij gaat zeker op de PVV stemmen?’ snierde mijn linkse dochter.
    ‘Papa is echt de weg kwijt,’ meende S.
    ‘Ik stem op Timmermans,’ zei oudste zoon braaf.
    ‘Niet op een vrouw?’ vroeg dochter.
    Het werd woensdag en ik was er nog niet uit. Kutwereld, kutland, dacht ik. En dus stemde ik toch maar op de nummer één van die kutpartij; voor mijn kinderen, zullen we maar zeggen, in de hoop dat ze straks nog ergens een betaalbare woning kunnen vinden. Israël moet maar even wachten. En ik had nog niet op het grote linkse stemmenkanon gestemd of hij had het zinkende schip alweer verlaten.
    Maar goed, het zou over de formatie gaan. Wat zou ik zelf doen als ik het voor het zeggen had?
    Een ding lijkt me heel duidelijk: de VVD mag niet meer meedoen. Die partij heeft zichzelf totaal in de uitverkoop gedaan door een soort PVV-light te worden, principeloos, ruggengraatloos; misschien daarom ook wel heel Nederlands. Eigenlijk zie ik nauwelijks nog verschil tussen de VVD en de PVV, behalve dan dat Wilders precies zegt wat hij bedoelt terwijl Yeşilgöz huichelt en draait en geen enkel moreel kompas lijkt te hebben.
    Daarbij zijn er heel veel Nederlanders die op de PVV hebben gestemd, bijna net zoveel als op D66, en die worden heel erg boos als ze niet worden gehoord, als ze buiten de coalitie worden gehouden. Het is natuurlijk waar: zat de PVV eindelijk ruimschoots in een kabinet, bakken ze er niets van en trekken ze ook nog eens zelf de stekker eruit. Ik denk trouwens dat het eerlijk is om te zeggen dat het hele kabinet er niets van bakte, alleen is de PVV er niet of nauwelijks voor gestraft.
    Als ik Rob Jetten was, zou ik er daarom misschien voor kiezen om te proberen een coalitie te smeden met de PVV, Groenlinks-PvdA en het CDA. Ik zie eerlijk gezegd weinig verschil met een variant met de VVD en zonder de PVV, behalve dan dan je de kiezer nog soort van serieus neemt. Ik zou het ook wel interessant vinden. Ik denk dat er op het gebied van de zorg en de woningbouw en de pensioenen best wat zou kunnen lukken, ze zullen alleen enorme ruzie krijgen over het asielbeleid, hoewel ik GroenLinks-PvdA best water door de wijn zie doen, het zijn tenslotte allemaal Hollanders. En het onderwijs is toch al reddeloos verloren.
    En, bijkomend voordeel: als het kabinet valt zal de PVV stemmen verliezen, want dan is het al hun tweede mislukte kabinet. Ik zeg dit ook - en vooral - omdat ik vrees dat wanneer de PVV wordt buitengesloten, en het kabinet Jetten dan valt - en het zál vallen, want het land is totaal verdeeld - dat de kiezer dan pas echt massaal voor het populisme zal kiezen. Dan krijgen we Wilders met FvD en Ja21 en het CDA. Einde democratie.  

Hamas

Als het nieuws een objectieve weergave van wat er in de wereld gebeurt zou zijn, is het onbestaanbaar dat de gebeurtenissen in Gaza alles zouden domineren terwijl gebeurtenissen elders, oorlogen, hongersnoden, ethnische zuiveringen, natuurrampen waarbij het leed, het onrecht en de aantallen slachtoffers vaak vele malen groter zijn, nauwelijks worden belicht. Dan is er maar één conclusie mogelijk: het nieuws is gekleurd, subjectief, partijdig en dus onbetrouwbaar. Met name de Engelse B.B.C. heeft zich diverse malen schuldig gemaakt aan het verspreiden van berichten over vermeende wandaden van Israël die het dan later weer moest rectificeren. Maar dan is het kwaad dus al geschied.
    Waarom die focus op Israël? Waarom die compassie met de Palestijnen? Ik zou zeggen dat er genoeg andere volkeren zijn die veel ondubbelzinniger onrecht is aangedaan, nog altijd wordt aangedaan, volkeren met een duidelijke claim op een grondgebied vanwege een eigen taal, cultuur, geschiedenis. De Palestijnen bestaan als volk pas sinds Yasser Arafat ze heeft uitgevonden en het is nog maar de vraag of hij ze daar een dienst mee heeft bewezen. Toen de Westbank vóór de zesdaagse oorlog nog bij Jordanië hoorde, was er nog helemaal geen roep om een eigen staat, net zo min als in Gaza, dat bij Egypte hoorde. In het huidige Israël wonen tegenwoordig meer Arabische Israëliërs dan vóór de onafhankelijkheid, misschien niet helemaal gelijkwaardig aan hun joodse medeburgers, maar in elk geval met de zelfde rechten en plichten en alles wat daarbij hoort.
    Ondertussen is er nu dat bestand waar Israëls tegenstanders zo hard om hebben geroepen, alleen weigert Hamas zich te ontwapenen en de macht over te dragen aan de Gazanen. Dat verbaast mij niets, Hamas is een terreurorganisatie met een eigen agenda, waarin het lot van de Gazanen maar bijzaak is, nevenschade, dat verzin ik niet, dat zeggen ze zelf ondubbelzinnig.
    Ik denk dat er maar weinig opties zijn voor vrede in het hele gebied zolang Hamas zich blijft roeren. Als er nu in de Westbank verkiezingen zouden worden gehouden, zou Hamas die vrijwel zeker winnen en dat zal Israël natuurlijk nooit toestaan. Israël zal dus de komende tijd langzaam maar zeker de hele Westbank annexeren, al was het maar omdat met een vijandige Palestijnse staat aan de oostgrens - die dan niet eens meer raketten nodig heeft om Tel Aviv te beschieten maar dat gewoon met kanonnen kan doen - de veiligheid van haar eigen burgers niet te garanderen valt. En los van nationalistische en religieuze sentimenten denk ik dat het op de langere termijn misschien wel rust, vrede en welvaart voor iedereen zou geven.
    Op Israël onder Netanyahu is natuurlijk een hoop af te dingen, maar het is een democratie met althans op papier gelijke rechten voor iedereen. Vrouwen worden niet onderdrukt, queers en andersdenkenden niet vervolgd en er is vrijheid van godsdienst. Er is geen Arabische Israëliër die liever onder Hamas in Gaza zou wonen of in een van de islamitische buurlanden, en als dat wel zo zou zijn, staat het hem vrij zich daar te vestigen. Omgekeerd zijn er bijna een miljoen Arabische joden uit de omliggende islamitische landen verdreven toen de staat Israël in 1948 werd uitgeroepen. Opzouten moesten ze, met achterlaten van alles van waarde, ook al woonden ze er soms al eeuwen.
    Enfin. Wat er met Gaza moet gebeuren, weet ik niet, behalve dat Hamas daar weg moet, verdreven, vernietigd. Daar zijn ze het tegenwoordig zelfs in de meeste Arabische staten wel over eens. Maar in Nederland is dit nog altijd een blinde vlek op het links, hoogopgeleid en weldenkend, randstedelijk electoraat, waartoe ik mezelf ondanks alles, maar met pijn in het hart, nog altijd reken.       

 

Douglas Adams

S. is in Utrecht voor een detox waar hij zich nogal zegt te vervelen, maar volgens de verpleegkundige die het intakegesprek deed, hem zijn zakken liet leeghalen en zijn tas binnenstebuiten keerde, is die verveling juist goed, hoort dat erbij, zorgt het ervoor dat je over jezelf gaat nadenken omdat je toch niets anders te doen hebt, ik weet het niet, misschien is het waar, maar veel te doen is er daar niet voor hem in zijn hufterproof kamer met alleen een tafel, een stoel en een bed en een eigen douche en toilet, behalve dan minecraften met zijn broer op zijn laptop, ze gamen online, en lezen in The Hitchhiker's Guide to the Galaxy van Douglas Adams dat ik hem ooit voor kerst of voor zijn verjaardag gaf, hij klinkt wel redelijk opgewekt aan de telefoon als ik hem bel om te vragen hoe het gaat, ze hebben twee keer per dag een soort groepsbijeenkomst waarbij iedereen om de beurt moet vertellen hoe zijn dag was, vertelt hij, de meesten zijn een stuk ouder dan hij en hebben een probleem met het doseren van onbelangrijke of oninteressante details, of houden er gewoon enorm van hun eigen stem te horen, S. zegt dat hij er moordneigingen van krijgt en dat hij niet begrijpt dat er niemand ingrijpt of ze onderbreekt, maar goed, het hoort er nu eenmaal bij, en je kan ook sporten of yoga doen, maar vanwege zijn A.D.D. is lang in dezelfde houding stilzitten voor hem een marteling en sport is ook niet echt zijn ding, maar gelukkig is zijn vriendinnetje al een keer langs geweest en weet hij inmiddels dat hij er tot de zeventiende kan blijven waarna hij aansluitend nog zes weken naar de Jellinek kliniek in Amsterdam gaat, terwijl hij ondertussen ook therapie krijgt, die langzaam in intensiteit en frequentie zal toenemen, hij is zelf vrij optimistisch over de nabije toekomst, tegen de arts zei hij bij het intakegesprek dat hij van plan was deelcertificaten Athenaeum te gaan halen voor wiskunde en natuurkunde om dan astronomie te kunnen studeren, iets waar ik hem al langer over hoor praten, maar of het realistisch is: wie zal het zeggen?, het klinkt in elk geval hoopvol en positief; ik probeer me zijn leven soms voor te stellen, de plekken waar hij heeft gewoond en de dingen hij in zijn jonge leven al heeft meegemaakt, de trauma’s die hij heeft opgelopen en mijn eigen aandeel daarin, ik vind het een wonder en een godsgeschenk dat hij mij niet is gaan haten of voor altijd het contact heeft verbroken, maar in plaats daarvan regelmatig thuiskomt, of mij zomaar opbelt om iets met me te delen of me muziek stuurt waarvan hij vindt dat ik die moet horen of om te vragen of ik deze of gene jazzpianist ken, hij heeft inmiddels een bizarre repertoirekennis van heel veel muziekgenres, en mij ook op het spoor van van alles en nog wat gezet, en dan zit hij daar in die kamer van hem met witte muren en oranje en bruine kozijnen en plinten en een ziekenhuisbed tegen de lange muur, maar misschien moet ik er niet sentimenteel over doen, het is voor zijn eigen bestwil en bovendien heeft hij het zelf allemaal geregeld in de hoop eindelijk van de ketamine af te komen en een nieuwe start te kunnen maken, ik geloof dat hij zijn kat het ergste mist.