Massa

Ik kijk niet vaak televisie, iets in de manier waarop je vanuit het beeldscherm toegesproken wordt - alsof je een debiel bent, bedoel ik dan - zint me niet, het joviale toontje, de kapsels en de lelijke pakken van de presentatoren, de overdaad aan zinloze informatie, de vaak aantoonbare leugens die schaamteloos voor waar verkocht worden, de gespeelde emotionaliteit, het geprofessionaliseerde bordkarton, de lelijke muziek die je constant voorgeschoteld krijgt, het lachen op commando van het studiopubliek, en de geveinsde gezelligheid zolang de camera draait. Ik kan het niet helpen, maar wanneer een presentator bij een debiliserend muziekje van een van zijn gasten zijn publiek voorgaat met in de maat in zijn handen te klappen, en dan iedereen spontaan enthousiast inhaakt, zie ik meteen die beelden voor me uit Nazi-Duitsland waar mensenmassa’s synchroon de Hitlergroet brengen bij een al even debiele toespraak van de Führer.
    Mensenmassa’s, hoed je ervoor, maar niet in Nederland, waar steeds weer nieuwe volksmenners opstaan om een verzonnen verontwaardiging te kanaliseren en er een lucratief platform voor te vormen. En er zijn heel veel verontwaardigde Nederlanders, ik denk dat er geen land ter wereld is waar het zo goed gaat en men tegelijk zo verontwaardigd is. Eerst zag je die verontwaardiging vooral bij rechts, of wat we tegenwoordig extreem rechts noemen, bij mensen als Fortuyn en Wilders, maar tegenwoordig doet links er net zo hard aan mee, met Frans Timmermans - daartoe ingefluisterd door het in de arm genomen reclamebureau - als kampioen. En dat allemaal om de gunst te winnen van de hardwerkende Nederlander, een niet bestaand volk, waarmee we altijd onszelf bedoelen zodat we ons boos kunnen maken over de luiheid van de ander, de subsidieslurper, de uitkeringstrekker of de de statushouder.
    De massa is nooit genuanceerd, twijfelt niet, wuift haar eigen hypocrisie weg, is kort van memorie, stelt haar opinie gemakkelijk bij zodra dat beter uitkomt en is daar collectief tevreden mee. Ze heeft het helaas zelden bij het rechte eind omdat er nu eenmaal geen eenduidige waarheid bestaat, niemand ooit alle feiten kan kennen, de informatie die ons bereikt vrijwel altijd uit voor ons oncontroleerbare bronnen komt en de meeste mensen sowieso niet in staat zijn te oordelen over abstracte zaken als goed en kwaad. Een waarachtig mens - een status quo waaraan heel wat denkwerk voorafgaat en die de meesten van ons nooit bereiken - laat bovendien altijd ruimte voor twijfel.
    En de twijfelaars, degenen die - al was het maar bij wijze van gedachtenexperiment - tegen de heersende opinie in durven gaan, of deuken slaan in de argumentatie van de groep waarvan zij zelf misschien ooit deel uitmaakten, of die persifleren, belachelijk maken, de narren en de dwazen, de nestbevuilers, hen wordt het zwijgen opgelegd, het podium ontnomen met het geruststellende gelijk van het verontwaardigde collectief.
    Niets heerlijker dan bij de groep te horen die het gelijk aan zijn kant heeft, tenminste, als dat je aard is. En van de meesten van ons is dat ook de aard: te denken dat je geheel toevallig op eigen kracht - een groter compliment is er bijna niet - precies het goede vindt, terecht verontwaardigd bent, moreel superieur ook, want kijk maar: het staat zelfs in de krant! In mijn krant, wel te verstaan, natuurlijk niet in die andere krant die alleen maar leugens verspreidt.
    Ik zou dan ook nooit met al te grote stelligheid durven beweren dat ik het gelijk aan mijn kant heb (een Ten Holt heeft altijd gelijk zei mijn vader vroeger gekscherend, die dat op zijn beurt weer van zijn vader had) en als ik iets heb geleerd hier onder de maan en de sterren, dan is het dat op het moment dat heel veel mensen ergens heel erg zeker van zijn, de kans ook heel groot is dat ze zich met z'n allen keihard vergissen, en dat het dan misschien raadzaam is, al was het maar voor de zekerheid, je daar liever niet mee te associëren.