In oktober 1965 gingen mijn ouders, toen 29 en 30 jaar oud, Kees ten Holt (1935 - 1990) en Ursula Roth (1934 - 1981) uit elkaar. Mijn moeder nam mij (5 jaar oud) mee naar Israel, om zich met mij in de nieuwe heilstaat te vestigen in kibboets Lahav in de Negev. Mijn ouders schreven elkaar dagelijks, en al snel werd duidelijk dat ze moeilijk zonder elkaar konden. De volledige correspondentie (in ca. zeventig brieven) is bewaard gebleven.
(afl. 5)

 
Amsterdam, 25 oktober 1965, Kees

Liefje,

het is nu maandagmiddag een uur, ik kom net terug uit Aalsmeer en vond jullie brieven. Ik ben ontzettend blij wat te horen. Ik was al aan een brief begonnen, maar wist niet goed wat ik schrijven moest voordat ik wat van jullie had gehoord. Vanaf het moment dat ik jullie in het vliegtuig zag stappen heb ik in een soort droomtoestand geleefd. Ik reageer normaal op de dingen die gebeuren, maar meer automatisch dan dat werkelijk tot me doordringt wat er gebeurt. Alles is zo onwezenlijk en stil.
    Ik kon jullie niet zien zitten in het vliegtuig, en wuifde maar wat naar de achtenvijftig raampjes die ik geteld had. Ik heb jullie nagekeken tot het vliegtuig een speldenknopje was geworden en ik alleen nog maar een vaag gerommel hoorde.
    Michel Lachman was ook naar Schiphol gekomen. Hij heeft me in z’n auto thuis gebracht. ’s Avonds heb ik gegeten bij Nic en Kiki. (Nic Brink en Kiki Amsberg, KtH) Daniëlle (Daniëlle Sajet, KtH) kwam me daar afhalen. Ik heb haar alles over Lahav gevraagd, hoe het er uitziet, wat de kinderen doen, hoe er gegeten wordt, etc.
    Donderdag ben ik naar school gegaan. Toen ik thuiskwam ben ik meteen verf gaan kopen, witte verf voor de muren en Engels rood voor de deuren en het houtwerk. Ik sta de hele dag te witten. Het is prettig om bezig te zijn. ’s Avonds heb ik bij Heleen gegeten. (Heleen ten Holt, oudere zuster van Kees, KtH) Vrijdag heb ik lesgegeven en gewit. ’s Middags kwam de broer van Joost Mathijssen, hij neemt het voorkamertje. Zaterdag heb ik het laten behangen. Ik vind de maaltijden het ergste. En het thuiskomen. Daarom blijf ik veel thuis. Ik heb veel correctiewerk voor school en ik ben nog niet klaar met verven. Zaterdagavond was ik met Jan van Wensveen bij Nic Brink. Om twee uur ’s nachts kwam ik thuis, een beetje aangeschoten. Ik voelde me vol energie. Ik heb toen de deur rood geverfd. Toen ik wakker werd zag ik dat ik alles ondergekliederd had in m’n verfdrift. Ik ben nu bezig de zaak weer op te knappen. De praktische kant van m’n veranderde bestaan loopt goed. Ik eet op tijd, ga op tijd naar bed, was m’n kleren en houd het huis schoon. Ik zorg voor de poezen en de planten. Ik ben niet overdreven somber, meer duf en moe.
    Ik denk voortdurend aan jullie. Ik zou jullie zo dolgraag even willen zien. Iedere keer als ik op m’n horloge kijk, reken ik uit hoe laat het in Israel is en probeer ik me voor te stellen wat jullie aan het doen zijn. Het is bij jullie een uur later, dus zoals in zoveel andere dingen ben je me met alles een uur voor.
    Er wordt vaak aan de deur gebeld voor Klaasje. Niemand heeft overigens nog iets gevraagd. Ik zoek weinig mensen op. Ik wil me niet verdoven met uiterlijke drukte, ik heb het van binnen druk genoeg. Ik ben erg blij met je brief en die van Klaas. Ik hoop dat hij veel tekeningen zal sturen. Ik zal voor hem een puzzel maken. Als je dingen nodig hebt, schrijf dan meteen. Ik denk dat het vrij lang zal duren voor een postpakket aankomt.
    Ik kijk naar ieder vliegtuig dat overkomt. Soms kan ik niet geloven dat jullie weg zijn. Ik houd ontzettend veel van jullie. Ik zal proberen wat te sparen. Was je bang in het vliegtuig? Hielp het je niet dat Klaas zo rustig was? Ik denk dat je veel steun aan hem zult hebben. Schrijf je gauw weer? Ik denk voortdurend aan jullie.

Kees



LIEVE KLAAS,

IK WAS ERG BLIJ MET JE MOOIE TEKENING EN JE BRIEF. HET IS BIJ JULLIE VEEL LEKKERDER WARM DAN HIER. WAT LEUK DAT ZE KONIJNEN HEBBEN. ZIJN ER NOG MEER BEESTEN? MAG JIJ DE BEESTEN HELPEN VOEREN? MAAK MAAR VEEL MOOIE TEKENINGEN VAN ALLES WAT JE ZIET. HOE WAS HET IN HET VLIEGTUIG? DAT WAS NOG EENS EEN ANDER VLIEGTUIG DAN WAAR WIJ IN HEBBEN GEVLOGEN. WAT GINGEN JULLIE HARD EN HOOG. HEB JE AL VRIENDJES GEMAAKT IN LAHAV, EN KAN JE WEL EEN BEETJE MET ZE PRATEN? DAT ZAL NU NOG WEL MOEILIJK GAAN, MAAR JE LEERT HET GAUW GENOEG. PAPPIE WIL GRAAG ALLES WETEN OVER DE KIBBUTZ WAAR JE WOONT, ZAL JE ME ALLES VERTELLEN EN VEEL TEKENINGEN MAKEN? TERWIJL IK DIT SCHRIJF ZIT DE KLEINE POES OP MIJN RUG. HIJ SPINT EN IK GELOOF DAT HIJ VRAAGT JOU EN MAMMIE DE GROETEN TE DOEN. JE HEBT OOK DE GROETEN VAN ALLE ANDERE KENNISSEN IN AMSTERDAM EN DUIZEND KUSJES VAN PAPPIE. DAG LIEFJE, IK SCHRIJF GAUW WEER,

PAPPIE

 

29 Oktober,
lief Klaasje,

Wat was ik blij met je tekening en je brief. Ik heb het vliegtuig met twee spelden aan de muur geprikt en kan er de hele tijd naar kijken. Terwijl ik je zit te schrijven luister ik naar de grote Beatleplaat Help waar alle liedjes uit de film opstaan. Vanmiddag heb ik deze plaat ook gedraaid, terwijl ik aan het schilderen was.
    Ik heb de muren van de slaapkamer wit gemaakt, en nu ben ik het dak aan het witten. Dat is heel moeilijk, maar de poes helpt een beetje door te eggen waar ik nog moet verven. Soms ga ik per ongeluk te hoog op de ladder staan en dan kom ik met mijn haar tegen de verf die ik op het plafond heb gesmeerd. Dan zit m’n hele haar vol met verf.
    Het is hier ook erg mooi weer, natuurlijk niet zo warm als bij jullie, maar toch lekker. Je kon vandaag zonder jas op straat lopen.
    Ik zal morgen een groot pak cacao kopen en dat sturen met nog een paar andere dingen. Het zal alleen wel even duren voor het aankomt, want pakjes gaan niet met het vliegtuig, geloof ik, maar met de boot, en die doet er wel wat langer over, want die moet helemaal om Frankrijk en Spanje heenvoeren om naar Israel te komen. Het zal niet zo makkelijk zijn om een kar op te sturen, maar misschien kan je daar wel een kar maken met andere jongens.
    Heb je al vriendjes? In het begin is het natuurlijk moeilijk voor je om met ze te praten, maar je moet ze maar gauw Nederlands leren. Lieve Klaas, duizend kusjes van Pappie. Geef Mammie ook een boel zoentjes van me. Schrijf je gauw weer? Dag lieverdje, pappie.


lieve Ursula,

sta altijd aan zijn kant
koop een lantaarn,
vraag snoep of iets anders. zeg hem dat het niet erg is om boos te zijn, maar hij moet zich gedragen.
Dwing hem tot niets, vraag ook niets als het niet nodig is, dus: niet schrijven of lezen.
Laat hem lang onder de douche.
Bemoei je met hem, laat hem nooit alleen, ga met hem naar de kinderen toe om te spelen.
Geef hem een basis thuis. Speel met hem de hele middag, bv van drie tot half zes, en ga dan bv naar Michal.
Probeer nooit meer boos te worden, althans nooit schelden en slaan.
Vraag dozen en papier en touw, van alles om iets te maken.
Praat niet te veel maar doe!